Deelnames aan de belgische Prix de Rome voor compositie :
1889 - 1e deelname: deuxième second prix 1891 - 2e deelname: onderbroken wegens ziekte 1893 - 3e deelname: premier prix
Lodewijk Mortelmans (rechtstaand in het midden),
als jurylid bij den prijskamp van Rome
De "Prix de Rome" en zijn verhaal
Peter Benoit
Een winnaar van de Prijs van Rome in huis hebben, dat was in de jaren 1880 een van Peter Benoits grote kopzorgen. Het was namelijk zijn ultieme betrachting om zijn Stedelijke Muziekschool het statuut van Koninklijk Conservatorium mee te geven. Zo lang zag hij zijn beste leerlingen naar Brussel vertrekken om daar - en français! - een Eerste Prijs te halen. Om zijn eis kracht bij te zetten, wou hij te allen prijze aantonen dat zijn onderwijs gelijkwaardig was aan dat van de Koninklijke Conservatoria van Brussel, Gent en Luik. Een leerling die laureaat van de Prijs van Rome werd en zo bekroond tot de beste Belgische componist van zijn generatie, was een onweerlegbaar kwaliteitslabel voor zijn school. Benoits hoop was gesteld in Lodewijk Mortelmans. Als eerste van zijn leerlingen was hij voorbestemd om deze staatsprijs te behalen.
In 1889 nam Lodewijk Mortelmans al eens deel 'om te proberen' en behaalde toen, samen met Paul Lebrun, een gedeelde tweede prijs van Rome met de cantate Sinaï. Hij was toen 21 jaar.
In 1891 onderbrak hij zijn deelname, door ziekte gedwongen, en moest van de definitieve proef afzien.
In 1893, nauwelijks 25 jaar oud, behaalde Lodewijk Mortelmans den eersten prijs van Rome met zijn cantate Lady Macbeth.
In 1896 reisde hij naar Italië, ontmoette er zijn vriend Jean Delville, dewelke hem rondleidde in Rome. Daar rijpte in zijn geest de schets van een Homerische Symphonie. Nog te Rome schreef hij Treurmarsch uit die symphonie. Zijn droom was enkele jaren in Rome te vertoeven om er zijn werken te voltooien, echter gezien zijn huwelijk met Gabrielle Mortelmans (pianiste) in 1894, en zij intussen een eerste kindje hadden, keerde hij naar zijn vaderland terug.
Jean Delville
* Uit het kunstboek JEAN DELVILLE (1867-1953) Maître de l’idéal, uitgegeven na de tentoonstelling in 2014
in het Musée Félicien-Rops :
Page 21: Jean vit son départ pour Rome comme une délivrance. Accompagné de sa femme et de ses deux fils, il réside à l’Académie belge. Là, il noue amitié avec le compositeur flamand Lodewijk Mortelmans, Prix de Rome de musique.
Pages 88-89: Jean Delville part pour l’Italie en mars 1896. Il se rend d’abord à Florence, où il séjourne peut-être chez Baltus, puis passe le printemps et l’été à Rome. Là, il se lie au compositeur Lodewijk Mortelmans, avec qui il projette de réaliser une symphonie homérique mêlant musique et peinture.
* Uit de privé collectie van de familie
A Ludovic Mortelmans
en souvenir de notre sympathique rencontre à Rome
21 mai 1896 - Jean Delville
Koninklijk Vlaamsch Konservatorium
Op 27 september 1887 liet Mortelmans zich inschrijven aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel voor de pianoklas van De Greef en voor de cursus contrapunt van Hubert Ferdinand Kufferath. Dat Mortelmans zich bij Kufferath wou vervolmaken was duidelijk met het oog op deelname aan de Prix de Rome. Kufferath had immers de reputatie jonge componisten te kunnen klaarstomen voor deze prestigieuze staatsprijs voor muziek. Maar Mortelmans had het lastig in Brussel - ook al omdat het Antwerpse stadsbestuur hem een studiebeurs weigerde - en in september 1888 verliet hij het Brusselse Conservatorium.
Voor de muziekschool van Antwerpen was het belangrijk om zo vlug mogelijk een leerling te hebben die de Romeprijs won om zo het niveau van het onderwijs te bewijzen. Op Mortelmans rustte dus de druk om Benoits eerste leerling te worden die de prijs zou behalen. Toch was het buiten medeweten van Benoit dat hij in 1889 zijn kans waagde.
Mortelmans getuigde later: "Benoit raadde mij af van te gaan, zeggende: 'ge zult wel iets halen, maar ’t ware beter te wachten om ineens den eersten prijs te behalen'. Maar ik antwoordde dat ik er niet aan dacht iets te halen, maar dat ik slechts wou ondervinden hoe zulk een prijskamp verliep. Het is dan ook buiten weten van Benoit dat ik mij aangaf."
Benoit kreeg gelijk: Mortelmans moest zich tevreden stellen met een met Paul Lebrun gedeelde tweede prijs. Het was Paul Gilson die met zijn cantate Sinaï de eerste prijs behaalde. In 1891 waagde hij een tweede kans, maar deze keer gaf hij op nog vóór het einde van de voorbereidende proef. Hij was ziek en bovendien vreesde hij machinaties van de jury.
Uiteindelijk behaalde hij dan in 1893 de zo begeerde prijs met de cantate Lady Macbeth. Voor Mortelmans was het evident dat hij voor zijn cantate de Nederlandse tekst koos: "Ik ben het volledig met Benoit eens dat een kunstwerk altijd de persoonlijke gevoelens en de hoogste impressies van de componist moet vertalen. Dit kan alleen maar eerlijk gebeuren wanneer dat kunstwerk geïnspireerd wordt door de taal zelf waarin de kunstenaar denkt. Ik heb dan ook geen ogenblik geaarzeld om voor de Prijs van Rome de Vlaamse tekst van Lady Macbeth te kiezen, al was het een slechte vertaling. Dit wil niet zeggen dat ik nooit op een Franse tekst zou willen componeren. Ik zou me er alleen maar aan wagen indien dit absoluut overeenstemt met mijn harmonische principes."
Na het behalen van de Romeprijs werd Mortelmans als een ware volksheld in Antwerpen ingehaald. Zijn overwinning had een meer dan symbolische betekenis in Benoits strijd om zijn Muziekschool te laten verheffen tot Koninklijk Conservatorium. Het is dan ook geen verrassing dat Mortelmans tijdens de festiviteiten voor het Koninklijk Vlaams Conservatorium van Antwerpen in 1897 prominent aanwezig was. Tijdens het feestconcert op 12 september 1897 dirigeerde Mortelmans Benoits Feestzang en zijn eigen gelegenheidswerk Hulde aan Peter Benoit.
* Uit persoonlijke notities van Lodewijk Mortelmans:
"Deze overwinning maakte Benoit zeer gelukkig. Hij zegde aan Lodewijk Mortelmans : uwe overwinning gaat ons ons Konservatorium bezorgen. Dit werd bevestigd. Vier jaar nadien (in 1897) werd de Antwerpse Muziekschool tot 'Koninklijk Vlaamsch Konservatorium' verheven".
..sinds 1810 eigendom van de Stad Antwerpen, diende het complex van 1810 tot 1839 als gendarmerie, van 1840 tot 1884 als Koninklijk Atheneum, en van 1885 tot 1968 als 'Antwerpsche Vlaamsche Muziekschool', het latere Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen..
De Prix de Rome werd in 1663 in Frankrijk door Lodewijk XIV ingesteld, na het oprichten van de Académie Royale de Peinture et de Sculpture. Het is een prestigieuze aanmoedigingsprijs voor jonge franse kunstenaars en de eerste prijs bestond oorspronkelijk uit een geldprijs met studiereis naar Rome, alwaar de winnaar er voor een viertal jaren kon werken aan de Académie de France. Een verlenging was mogelijk mits de directeur dit wenselijk achtte.
De Academie de France gevestigd in het Palazzo Capranica van 1666 tot 1737, verhuisde van 1737 tot 1793 naar het Palazzo Mancini. In 1803 besliste Louis Napoleon tot de uiteindelijke verhuizing naar de Villa Medici, alsook de creatie van de belgische Prix de Rome. Rond de gebeurtenissen van 1968 in Frankrijk, werd een laatste keer de prijs uitgereikt.
Books LLC ® Memphis USA 2001
De Prix de Rome werd later door andere landen overgenomen.
Na de scheiding tussen Nederland en België in 1830, startte in 1832 de belgische regering met zijn eigen Prix de Rome voor schilderen, beeldhouwen en architectuur. De belgische regering stelde de twee-jaarlijkse Prix de Rome voor muziek compositie bij een ministerieel besluit van 19 september 1840, en bestond van 1841 tot 1973. François-Joseph Fétis was zijn oprichter, en de prijs was gebaseerd op hetzelfde model als deze in Frankrijk.
Er waren wedstrijden voor kunstschilders, grafici, beeldhouwers en architecten (in principe kwam elke discipline om de drie jaar aan bod), en -los daarvan- voor musici (om de twee jaren).
De Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen organiseerde tot in 1920 zijn Prix de Rome, dewelke nadien door de nationale regering in Brussel werd overgenomen. De eerste prijs werd soms ook de Grand Prix de Rome genoemd.
De Academia Belgica bevindt zich aan de rand van de Villa Borghese, waar nog een aantal buitenlandse academies en universitaire sites gehuisvest zijn.
Wedstrijd
De kandidaten, die in een voorbereidende proef (vierstemmig fuga en een koorwerk met orkestbegeleiding) werden geselecteerd, moesten een cantate, een ongeënsceneerde opera, componeren op een gegeven tekst. Voor de uitwerking werden er in de jaren van Mortelmans deelname slechts 25 dagen beschikbaar gesteld. Nadien werd het verblijf in de loge met vijf dagen verlengd en werden de kandidaten gedurende dertig dagen afgezonderd. De prijs omvatte een studiebeurs die de begunstigde in staat stelde om zijn studies in het buitenland verder te zetten, in kunstencentra naar keuze.
Enkel de opzichters, de personeelsleden, en de secretaris van de jury hadden het recht de loges van de deelnemers te betreden. Tegengesteld aan wat Guillaume Lekeu vreesde, was het de kandidaten mogelijk post te ontvangen. Het pakket of journaal die hen geadresseerd waren, werden echter geopend en nakeken door de bewaker van de loges alvorens hen te worden overhandigd.
'Belgische' Prix de Rome winnaars voor muziek compositie:
1e Prix :
1841 - Étienne Soubre - Sardanapale
1844 - Félix-Étienne - Ledent
1845 - Adolphe Samuel - La Vendetta
1847 - François-Auguste Gevaert - Le Roi Lear
1849 - Alexandre Stadtfeldt - Le songe du jeune Scipion
1851 - Eduard Lassen
1857 - Peter Benoit - Le Meurtre d'Abel
1859 - Jean-Théodore Radoux - Le Juif errant
1863 - Joseph Dupont - Paul et Virginie
1865 - Gustave Huberti - La fille de Jephté
1873 - Franz Servais - La mort du Tasse
1877 - Edgar Tinel - De Klokke Roeland
1879 - Sylvain Dupuis - Le Chant de la Création
1889 - Paul Gilson - Sinaï
1891 - Paul Lebrun - Andromède, op.11
1893 - Lodewijk Mortelmans - Lady Macbeth
1897 - Joseph Jongen - Comola
1899 - François Rasse - Cloches nuptiales
1901 - Adolphe Biarent - Oedipe à Colonne
1903 - Albert Dupuis - La Chanson d'Halewyn
1909 - Robert Herberigs - La Légende de Saint Hubert
1913 - Léon Jongen - Les Fiancés de Noël
1920 - René Barbier - Légende de la soeur Béatrice
1921 - Fernand Quinet - La Guerre
1927 - Alex De Taeye - Le Rossignol
1929 - Georges Lonque, Antoine Van Ulft - Antigone
1932 - Sylvain Vouillemain - L'enfant prodigue
1933 - Prosper Van Eeckhaute
1935 - René Defossez - Le vieux Soudard
1937 - Léon Simar
1945 - Marcel Quinet - La Vague et le Sillon
1952 - René Driessen
Schilderkunst:
1895 - Jean Delville - Le Christ glorifié par les enfants
2e Prix :
1845 - Léonard Terry
1847 - Jacques-Nicolas Lemmens
1851 - Jean-Baptiste Rongé
1855 - Peter Benoit - mention
1877 - MM Simart, de Paw
1887 - Paul Lebrun - Les Suppliantes, Edmond Lapon
1889 - Lodewijk Mortelmans, Paul Lebrun - Moïse au Sinaï
1891 - Guillaume Lekeu - Andromède
1895 - Joseph Jongen - Callirhoé
1899 - Léon Henry
1907 - Henri Sarly - mention
1919 - René Barbier - Thijl Ulenspiegel
1922 - Jean Absil - La Guerre
1923 - Joseph Leroy (1894-1963) premier second prix
1935 - Léon Simar (1909-1983)
1943 - Pierre Froidebise - La Navigation d'Ulysse
Philibert Mees speelde Mortelmans te Rome
Philibert Mees (piano - 1929-2006)
verbleef in de jaren 1980 meermaals te Rome.
In de Academica Belgica gaf hij meerdere concerten waar hij ook muziek van Lodewijk Mortelmans speelde.
Hulde aan de belgische Prijs van Rome
22 - 29 OKTOBER & 19 - 26 NOVEMBER 2009
Academia Belgica, Via Omero 8, 00197 ROMA
GROTE PRIJS VAN ROME :
Ter gelegenheid van de 70e verjaardag van het Academia Belgica (1939-2009) in samenwerking met de Koninklijke Conservatoria van Antwerpen, Brussel en Gent
1893 - Prix de RomeEen winnaar van de Prijs van Rome in huis hebben, dat was in de jaren 1880 een van Peter Benoits grote kopzorgen. Het was namelijk zijn ultieme betrachting om zijn Stedelijke Muziekschool het statuut van Koninklijk Conservatorium mee te geven. Zo lang zag hij zijn beste leerlingen naar Brussel vertrekken om daar - en français! - een Eerste Prijs te halen. Om zijn eis kracht bij te zetten, wou hij te allen prijze aantonen dat zijn onderwijs gelijkwaardig was aan dat van de Koninklijke Conservatoria van Brussel, Gent en Luik. Een leerling die laureaat van de Prijs van Rome werd en zo bekroond tot de beste Belgische componist van zijn generatie, was een onweerlegbaar kwaliteitslabel voor zijn school. Benoits hoop was gesteld in Lodewijk Mortelmans. Als eerste van zijn leerlingen was hij voorbestemd om deze staatsprijs te behalen.
* Uit het kunstboek JEAN DELVILLE (1867-1953) Maître de l’idéal, uitgegeven na de tentoonstelling in 2014
* Uit de privé collectie van de familie
Uiteindelijk behaalde hij dan in 1893 de zo begeerde prijs met de cantate Lady Macbeth. Voor Mortelmans was het evident dat hij voor zijn cantate de Nederlandse tekst koos: "Ik ben het volledig met Benoit eens dat een kunstwerk altijd de persoonlijke gevoelens en de hoogste impressies van de componist moet vertalen. Dit kan alleen maar eerlijk gebeuren wanneer dat kunstwerk geïnspireerd wordt door de taal zelf waarin de kunstenaar denkt. Ik heb dan ook geen ogenblik geaarzeld om voor de Prijs van Rome de Vlaamse tekst van Lady Macbeth te kiezen, al was het een slechte vertaling. Dit wil niet zeggen dat ik nooit op een Franse tekst zou willen componeren. Ik zou me er alleen maar aan wagen indien dit absoluut overeenstemt met mijn harmonische principes."
Lodewijk Mortelmans en de Prijs van Rome: "Nevermore!" - door Jan Dewilde (24.06.2002)
..sinds 1810 eigendom van de Stad Antwerpen, diende het complex van 1810 tot 1839 als gendarmerie, van 1840 tot 1884 als Koninklijk Atheneum, en van 1885 tot 1968 als 'Antwerpsche Vlaamsche Muziekschool', het latere Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen..
COLLECTIE PRIJS VAN ROME
Villa Medici Rome
Books LLC ® Memphis USA 2001
Academia Belgica
Philibert Mees (piano - 1929-2006)
GROTE PRIJS VAN ROME :
